Ο ρυθμός στα εικαστικά

Ο ρυθμός στα εικαστικά, στα σχήματα, στον χώρο. Εννοούμε την εναλλαγή, την ανάπτυξη, την παράθεση παρόμοιων σχημάτων ή μοτίβων στον χώρο, είτε είναι ο πραγματικός, είτε ο εικαστικός. Κατά προέκταση εννοούμε, τον τρόπο που τα σχήματα ομαδοποιούνται. Ακόμα τον τρόπο που αναπτύσσονται, το είδος της ανάπτυξης. Ακούμε τον ρυθμό της μουσικής, την εναλλαγή των ήχων κατά χρονικά διαστήματα. Βλέπουμε την εναλλαγή κινήσεων στον χορό και περνάμε στα σχήματα, παρατηρώντας τις επαναλήψεις τους όπως αποτυπώνονται στα έργα τέχνης κάθε εποχής. Εξετάζουμε τον ρυθμό των σχημάτων στη φύση, την πόλη, και την τέχνη.

Ο ρυθμός στα εικαστικά. Ρυθμός στη φύση

Είναι εντυπωσιακό αν σκεφτούμε πως για το πλήθος των αναρίθμητων σχημάτων αρκεί ένα βλέμμα για να κατανοήσουμε περί τίνος πρόκειται. Θα ήταν τρομακτικό αν θα έπρεπε να διαβάσουμε, σαν να ήταν λέξεις, ένα ένα τα σχήματα και όπως σε ένα κείμενο φτάνοντας στην τελευταία πρόταση να λέγαμε: «πρόκειται για ένα κήπο». Τα πράγματα, ευτυχώς, είναι απλά για το βλέμμα και τη σκέψη μας. Τα σχήματα ομαδοποιούνται και κάθε ομάδα διαθέτει το ρυθμό ανάπτυξής της. Ας σκεφτούμε τους διάφορους ρυθμούς ανάπτυξης και παράταξης των φύλλων στα κοτσάνια τους. Είτε βρισκόμαστε στο δάσος, είτε στον κήπο, σε κάθε τόπο ο ρυθμός καθορίζει και ενοποιεί καθετί απέραντο.

Ο ρυθμός στα εικαστικά. Ρυθμός στην πόλη

Η αρχιτεκτονική αγαπάει τον ρυθμό. Το μεγάλο μέγεθος των κτιρίων, το εύρος των πόλεων που ξεπερνούν τα όρια του βλέμματος παραμένουν προσιτά. Είναι ο ρυθμός που ενοποιεί τα μεγέθη που προεκτείνονται πέρα απ’ το οπτικό μας πεδίο και είναι η σύλληψη του, που τα καθιστά άμεσα αντιληπτά, κατανοητά και καθιστά τους χώρους οικείους. Ο εντοπισμός και η κατανόηση του ρυθμού βοηθάει στον προσανατολισμό και στην ικανότητα να εντοπίσουμε τις δυνατότητες και μας παρέχει το ευρύτερο σύνολο. Κατανοώντας τον ρυθμό έχουμε κατανοήσει ένα σύνολο πριν το διερευνήσουμε και χωρίς να χρειάζεται να διερευνήσουμε. Η κατανόηση του ρυθμού εγκαθιστά τα θετικά συναισθήματα που προδιαθέτουν για αλληλεπίδραση.

Αν κάθε πόλη έχει την αρχιτεκτονική της, αν η αρχιτεκτονική έχει τον ρυθμό της, αρκεί ο ρυθμός των σχημάτων για να γνωρίσουμε την πόλη. Αρκεί να εντοπίσουμε το βασικό σχήμα του ρυθμού κάθε πόλης. Παρομοίως μπορούμε να αναζητήσουμε το ρυθμό κάθε πολιτισμού.

Ρυθμός στην τέχνη

Ας επικεντρωθούμε στο σχήμα αφού πρώτα το έχουμε απαλλάξει από τις αναφορές του, από τα βαρίδια του. Είναι η προϋπόθεση που θα επιτρέψει να κατανοήσουμε και να αφομοιώσουμε τα έργα. Όμοια σχήματα παρατίθενται σε σειρά, ομαδοποιούνται και κατευθύνουν το βλέμμα στην διερεύνηση του χώρου.

Τα όμοια σχήματα και οι ρυθμοί που τα καθορίζουν γίνονται η βάση πάνω στην οποία κινείται το βλέμμα, η βάση κατανόησης του οπτικού συνόλου και καθοδήγησης της σκέψης. Θα επικεντρωθούμε στο σχήμα και θα κινηθούμε σύμφωνα μ’ αυτό.